جناب عبدالعظیم، فرزند عبدالله بن علی از نوادگان امام حسن مجتبی...
حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه السلام)
جناب عبدالعظیم، فرزند عبدالله بن علی از نوادگان امام حسن مجتبی (علیه السلام) می باشند و نسب ایشان با چهار واسطه به آن حضرت می رسد: عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن حسن بن علی بن ابی طالب (علیهم السلام). مادر آن جناب، فاطمه دختر اسماعیل بن ابراهیم بوده که به "هیفا" نیز موسوم است.(1) کنیه ایشان ابوالقاسم و ابوالفتح می باشد.
همسر و فرزندان
همسر جناب عبدالعظیم، دختر عمویش خدیجه دختر قاسم بن الحسن بود. که از او صاحب دو فرزند به نام های محمد و ام سلمه شد.(2)
شیخ عباس قمی در منتهی الامال می گوید: پسر وی مردی بزرگوار بود و به زهد و عبادت شهرت داشت.(3)
درک محضر امامان (علیهم السلام)
با توجه به حالات عبدالعظیم و تحقیق در روایات می توان دریافت که او محضر امام کاظم، امام رضا، امام جواد و امام هادی (علیهم السلام) را درک نموده است. اما درک حضور امام جواد و امام هادی (علیهما السلام) توسط حناب عبدالعظیم قطعی است.
ایشان با ادب و خضوع به مجلس ائمه (علیهم السلام) وارد می شد و امام نیز او را کنار خویش می نشاندند و از احوالات وی جویا می شدند.
حضرت عبدالعظیم (علیه السلام) یکی از شخصیت های بزرگ علمی است. او در عصر خود مجتهدی توانمند بود که بر اساس اصول و قواعدی که از اهل بیت (علیهم السلام) در اختیار داشت، می توانست سوالات مختلف علمی و اعتقادی مردم را پاسخگو باشد. ایشان از محدّثان و راویان احادیث اهل بیت (علیهم السلام) می باشد. توانمندی علمی او مورد تائید و تصدیق امام هادی (علیه السلام) قرار گرفته است.
هجرت به ری
جناب عبدالعظیم در دوران خفقان و سرکوب شیعیان توسط بنی عباس زندگی می نمود. زمانی که در مدینه، بغداد و سامرا ساکن بود، تقیّه می نمود و اعتقادات خویش را پنهان می داشت.
او در زمان معتز خلیفه عباسی به دلیل آزار و اذیت و ترس از کشته شدن، به امر امام هادی (علیه السلام) از سامرا به ری هجرت کرد. در برخی از نقل ها آمده که او به قصد زیارت قبر امام رضا (علیه السلام) به طرف خراسان حرکت کرد و در ری برای زیارت حمزه بن موسی بن جعفر توقف کرده و در آنجا مخفی شد.(4)
در ری در سرداب خانه یکی از شیعیان در محله «سِکه الموالی» (کوچه و محله دوستان اهل بیت علیهم السلام) ساکن شد. او در همان سرداب روزها را روزه و شب ها به عبادت می پرداخت و گاهی مخفیانه برای زیارت قبری که آن را از فرزندان موسی بن جعفر(علیه السلام) می دانست، از منزل بیرون می رفت.
عرضه اعتقادات
یکی از کارهای برجسته جناب عبدالعظیم حسنی، عرضه اعتقاداتش به امام زمان خویش بود که امام هادی (علیه السلام) اعتقادات او را تائید نمودند.
ایشان می گوید: خدمت سرورم امام هادی رسیدم، وقتی چشم آن حضرت به من افتاد، فرمودند: «ای اباالقاسم خوش آمدی! تو به حقیقت شیعه ما هستی.» عرض کردم: می خواهم دینم را به شما عرضه کنم و اگر مورد پسند شما بود تا روز قیامت برآن پایدار بمانم. امام فرمود: «ای ابوالقاسم بگو» و من چنین گفتم:
خداوند یگانه است، مانند ندارد، نمی توان او را به مخلوقات تشبیه کرد. خداوند نه جسم است نه صورت، نه عرض است و نه جوهر، بلکه او اجسام را جسم کرده و صورت ها را صورت کرده، اعراض و وجود را آفریده و رب همه چیز، مالک همه چیز، آفریدگار همه و ایجاد کننده همه چیز است.
من گواهی می دهم حضرت محمد (صلی الله علیه وآله) عبد و پیامبر او، خاتم پیامبران است و پس از او پیامبری نمی آید و امام و جانشین و ولی امر پس از او حضرت علی (علیه السلام)، امام حسن، امام حسین، امام زین العابدین، امام باقر، امام صادق، امام موسی بن جعفر، امام رضا، امام جواد (علیهم السلام) است و اکنون امام و خلیفه و ولی امر، شما هستید.
امام هادی (علیه السلام) به من فرمودند: «و پس از من، امام و جانشین پیامبر و ولی امر، پسرم حسن است و پس از او، پسرش قائم آل محمد است و مردم در مورد او به حیرت خواهند افتاد.» گفتم: چطور مگر؟ فرمود: «شخص او را نخواهند دید و ذکر نام او حلال نخواهد بود تا روزی که از پرده غیبت بیرون بیاید و زمین را پر از عدل داد کند، پس از آنکه پر از ظلم و جور است.»
عرض کردم همه اینها مورد قبول من است. پس از آن گفتم: ولی آنان، ولی خداست، دشمن آنان، دشمن خداست، اطاعت آنان، اطاعت خداست و معصیت آنان، معصیت خداست.
من گواهی می دهم که معراج، حق است، سوال قبر حق است، بهشت حق است، آتش حق است، صراط حق است، میزان حق است و روز قیامت بدون تردید خواهد آمد و خداوند مرده ها را زنده می کند و من گواهی می دهم که پس از ولایت، فرایض واجب عبارتند از: نماز، زکات، روزه، حج، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر.
امام هادی (علیه السلام) فرمود: «ای اباالقاسم! به خدا سوگند دینی که خداوند برای بندگان خود پسندیده همین است و تو بر آن پایدار بمان و خداوند تو را در دنیا و آخرت ثابت قدم نگه دارد.5
مدفن حضرت عبدالعظیم (علیه السلام)
قول مشهور این است که وی در شهر ری از دنیا رفته و در همان جا به خاک سپرده شد.
محدث نوری نقل می کند: فردی از شیعیان، رسول خدا ( صلی الله علیه و آله) را در عالم رویا زیارت می کند که به او می فرماید: «فردا یکی از اولاد من کنار درخت سیب در باغ عبدالجباربن عبدالوهاب رازی، تشییع و دفن خواهد شد.» وی برای خرید باغ به آنجا می رود در حالی که صاحب باغ هم همان خواب را دیده بود و آن باغ را وقف جناب عبدالعظیم و دیگر شیعیان کرد که در آن دفن شوند.(6) به همین دلیل حرم حضرت عبدالعظیم به "مسجد شجره" یا " مزار نزدیک به درخت" نیز معروف است.
امروزه نیز این حرم محل زیارت شیعیان و دوستداران خاندان اهل بیت (علهم السلام) می باشد.
منابع:
- ابن عنبه، عمده المطالب، 1380ش، ص 94
- واعظ کجوری، جنه النعیم، 1382ش، ج5، ص360
- قمی، منتهی الامال، 1379ش، ج1، ص575
- واعظ کجوری، جنه النعیم، 1382ش، ج4، ص131
- بحارالانوار، ج3،ص 268، چاپ ایران،ح 3
- نوری، خاتمه مستدرک، 1415ق، ج4، 405