این یک قصه نیست، یک ماجرای تاریخی است، واقعی است…
این یک قصه نیست، یک ماجرای تاریخی است، واقعی است…
-کجا می روید، برگردید!
-برای چه برگردیم؟
– پیامبر خدا دستور داده برگردید، باید در کنار برکه توقف کنیم .
-توقف برای چی ؟ توی این گرما؟ من که می خواهم زودتر به خانه ام برسم .
-چرا این قدر غر می زنید ؟ دستور پیامبر خداست ،ایشان فرمان داده اند که همه باید قبل از متفرق شدن، جمع شوند ، برگردید.
غدیر خم نام منطقه ای است که قبل از تقاطع مسیرها در صحرای جحفه قرار دارد این منطقه دارای یک برکه کوچک و چند درخت کهنسال بود . وقتی حضرت رسول صلی الله علیه وآله و سلم و همراهان به این منطقه رسیدند حضرت دستور توقف دادند و فرمودند تا منادیان ندا دهند که آنها که جلوتر رفته اند بازگردند و آنانکه پشت سر هستند توقف کنند و همه خیمه هایشان را برپا کنند.
حضرت به سلمان و ابوذر و مقداد دستور دادند تا بین دو درخت را آماده کنند ، سایبانی درست کردند و سنگ ها را روی هم چیدند و منبر بلندی را طوری آماده ساختند تا نسبت به دو طرف جمعیت در وسط قرار بگیرد، نماز را به جماعت خواندند، رسول خدا بر بالای منبر رفتند و علی علیه السلام را صدا زدند تا در کنار ایشان قرار گیرد، آنگاه خطبه ی تاریخی خود را آغاز کردند:
حمد و ثنای الهی
حمد وسپاس خدایی را که در یگانگی خود بلند مرتبه ، و در تنهایی و فرد بودن خود نزدیک است. در قدرت و سلطه ی خود با جلالت و در ارکان خود عظیم است. علم او به همه چیز احاطه دارد و همه ی مخلوقات را با قدرت و برهان خود تحت سیطره دارد.
همیشه مورد سپاس بوده و همچنان مورد ستایش خواهد بود. صاحب عظمتی است که از بین رفتنی نیست . ابتدا کننده او و بازگرداننده اوست و هر کاری به سوی او باز می گردد. رحمت او همه چیز را فرا گرفته و با نعمت خود بر همه ی آنها منت گذارده است . در انتقام گرفتن خود عجله نمی کند ، و به آنچه از عذاب که مستحق آنند مبادرت نمی ورزد. باطنها و سریره ها را می فهمد و ضمایر را می داند و پنهان ها بر او مخفی نمی ماند و مخفی ها بر او مشتبه نمی شوند.شهادت می دهم که اوست خدایی که همه چیز در مقابل عظمت او تواضع کرده و همه چیز در مقابل عزت او ذلیل شده و همه چیز در برابر قدرت او سر تسلیم فرود آورده و همه چیز در برابر هیبت او خاضع شده اند.او را سپاس بسیار می گویم ، و دائماً شکر می نمایم ، چه در آسایش و چه در گرفتاری ، چه در حال شدت و چه در حال آرامش. و به او و ملائکه اش و کتابهایش و پیامبرانش ایمان می آورم. دستور او را گوش می دهم و اطاعت می نمایم و به آنچه او را راضی می کند مبادرت می ورزم و در مقابل مقدرات او تسلیم می شوم به عنوان رغبت در اطاعت او وترس از عقوبت او.
فرمان الهی برای مطلبی مهم
اقرار می کنم برای خداوند بر نفس خود به عنوان بندگی او، و شهادت می دهم برای او به پروردگاری ، و آنچه به من وحی نموده ادا می نمایم از ترس آنکه مبادا اگر انجام ندهم عذابی از او بر من فرود آید که هیچکس نتواند آن را دفع کند هر چند که حیله ی عظیمی به کار بندد .
خداوند به من چنین وحی کرده است :{ بِسمِ الله الرَحمنِ الرَحیم ، یا اَیُّها الرَسول بَّلِغ ما اُنزِلَ عَلَیکَ مِن رَبِّک – فی علی یعنی فی الخلافه لِعَلی بنِ اَبی طالب- وَ اِن لَم تَفعَل فَما بَلَّغتَ رِسالَتهِ وَ اللهُ یَعصِمُکَ مِنَ الناس} ،” ای پیامبر ابلاغ کن آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده – درباره ی علی ، یعنی خلافت علی ابن ابی طالب- و اگر انجام ندهی رسالت او را نرسانده ای، و خداوند تو را از شر مردم حفظ می کند.”
ای مردم ، من در رساندن آنچه خداوند برمن نازل کرده کوتاهی نکرده ام ، و من سبب نزول این آیه را برای شما بیان می کنم :
جبرئیل سه مرتبه بر من نازل شد و از طرف خداوند مرا مامور کرد که در این محل اجتماع بپاخیزم و بر هر سیاه و سفیدی اعلام کنم که”علی ابن ابی طالب برادر من و وصی من و جانشین من بر امتم و امام بعد از من بر امتم است . نسبت او به من همانند نسبت هارون است به موسی جز اینکه پیامبری بعد از من نیست . و او صاحب اختیار شما و بعد از خدا ورسولش است .” و خداوند در این مورد آیه ای از کتابش بر من نازل کرده است:{ اِنَّما وَلیُکُمُ الله وَ رَسولَهُ وَ الَّذینَ آمَنوا الَّذینَ یُقیمونَ الصَّلاه وَ یوتونَ الزَکاه وَ هُم راکِعون} ،” صاحب اختیار شما خدا و رسولش هستند و کسانی که ایمان آوردند و نماز به پا می دارند و درحال رکوع زکات می دهند.” و علی ابن ابی طالب است که نماز را به پا داشته و در حال رکوع زکات داده و در هر حال خداوند عزوجل را قصد می کند.
ای مردم من از جبرئیل درخواست کردم که از خدا بخواهد تا مرا از ابلاغ این مهم معاف بدارد ، زیرا از کمی متقین و زیادی منافقین و فساد ملامت کنندگان و حیله های مسخره کنندگان اسلام اطلاع دارم ، کسانی که خداوند در کتابش آنان را چنین توصیف کرده است که با زبانشان می گویند آنچه که در قلبهایشان نیست .
فضائل علی
ای مردم، علی را ( بر دیگران) فضیلت دهید. هیچ علمی نیست مگر آنکه خداوند آن را در من جمع کرده است و من هر علمی را که آموخته ام در امام المتقین جمع نموده ام، اوست ” امام مبین” که خداوند در سوره ی یاسین ذکر کرده است: {وَ کُلُ شَییءٍ اَحصَیناهُ فی اِمامٍ مُبین} ،”و هر چیزی را در امام مبین جمع کردیم”.ای مردم ،از او (علی) به سوی دیگری گمراه نشوید، و از او روی بر مگردانید و از ولایت او سر باز نزنید. اوست که به حق هدایت نموده و به آن عمل می کند، و باطل را ابطال نموده و از آننهی می نماید. او (علی) اول کسی است که به خدا و رسولش ایمان آورد و هیچکس در ایمان به من از او سبقت نگرفت.
اوست که با جان خود در راه رسول خدا فداکاری کرد. اوست که با پیامبر خدا بود در حالی که هیچکس از مردان همراه او خداوند را عبادت نمی کرد. اولین مردم در نمازگزاران و اول کسی است که با من خدا را عبادت کرد.از طرف خداوند به او امر کردم تا در خوابگاه من بخوابد ، او هم در حالیکه جانش را فدای من کرده بود در جای من خوابید.
ای مردم، او را فضیلت دهید که خدا او را فضیلت داده است، و او را قبول کنید که خداوند او را منصوب نموده است.و هر کس درچیزی از این گفتار بر من شک کند در همه ی آنچه بر من نازل شده شک کرده است، و هرکس در یکی از امامان شک کند در همه ی آنها شک کرده است ، و شک کننده ی بر ما در آتش است.
ای مردم، علی افضل مردم بعد از من، از هر مرد و زن است تا مادامی که خداوند روزی را نازل می کند و خلق باقی هستند . ملعون است ، مورد غضب است مورد غضب است کسی که این گفتار مرا رد کند و با آن موافق نباشد، بدانید که جبرئیل از جانب خداوند این خبر را برای من آورده است و می- گوید:” هر کس با علی دشمنی کند و ولایت او را نپذیرد، لعنت و غضب من بر او باد”
ای مردم، قرآن را تدبر نمائید و آیات آن را بفهمید و در محکمات آن نظر کنید و به دنبال متشابه آن نروید . به خدا قسم، باطن آن را برای شما بیان نمی کند و تفسیرش را برایتان روشن نمی کند مگر این شخصی که من دست او را می گیرم و با دو دستم او را بلند می کنم و به شما می فهمانم که :” هر کس من صاحب اختیار اویم این علی صاحب اختیار اوست ”
او علی ابن ابی طالب برادر و جانشین من است و ولایت او از جانب خداوند عزوجل است که بر من نازل کرده است.
ای مردم، علی و پاکان از فرزندانم از نسل او ثقل اصغرند و قرآن ثقل اکبر است . هر یک از این دو از دیگری خبر می دهد و با آن موافق است . آنها از یکدیگر جدا نمی شوند تا بر سر حوض کوثر بر من وارد شوند . بدانید که آنها امین های امت خداوند بین مردم و حاکمان او در زمین هستند.
اعلان رسمی
سپس پیامبر-صلی الله علیه و آله وسلم- دستش را بر بازوی علی زد و آن حضرت بلند کرد. و این در حالی بود که امیرالمومنین از زمانی که پیامبر -صلی الله علیه و آله وسلم – بر فراز منبر آمده بود یک پله پایین تر از مکان حضرت ایستاده بود و نسبت به صورت حضرت به طرف راست مایل بود که گویی هر دو در یک مکان ایستاده اند. پس پیامبر با دستش او را بلند کرد و هر دو دست را به سوی آسمان باز نمود و علی را از جا بلند نمود تا حدی که پای آن حضرت موازی زانوی پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم رسید . سپس فرمودند: ای مردم، این علی است برادر من و وصی من و جامع علم من، و جانشین من در امتم بر آنان که به من ایمان آورده اند، و جانشین من در تفسیر کتاب خداوند عزوجل و دعوت به آن ، و عمل کننده به آنچه اورا راضی می کند، و جنگ کننده با دشمنان خدا و دوستی کننده براطاعت او و نهی کننده ازمعصیت او.
“خداوندا دوست بدار هر کس علی را دوست بدارد و دشمن بدار هرکس علی را دشمن بدارد ، و یاری کن هر کس علی را یاری کند و خوار کن هر کس علی را خوار کند ، و لعنت نما هرکس علی را انکار کند و غضب نما بر هرکس که حق علی را انکار نماید.”
ای مردم، این علی است که یاری کننده ترین شما نسبت به من و سزاوارترین شما به من و نزدیک ترین شما به من و عزیزترین شما نزد من است. خداوند عزوجل و من از او راضی هستیم هیچ آیه ی مدحی در قرآن نیست مگر درباره ی او، خداوند در سوره ی {هَل اَتی عَلَی الاِنسان….} شهادت به بهشت نداده مگر برای او و این سوره را درباره ی غیر او نازل نکرده و با این سوره جز او را مدح نکرده است.
اعلان رسمی ولایت و امامت دوازده امام) علیهم السلام(
ای مردم، این مطلب را درباره ی او بدانید و بفهمید، و بدانید که خداوند او را برای شما صاحب اختیار و امامی قرار داده که اطاعتش را واجب نموده است بر مهاجرین و انصار و بر تابعین آنان به نیکی ، و بر روستایی و شهری، و بر عجمی و عربی، و بر آزاده و بنده ، و بر بزرگ و کوچک، و بر سفید و سیاه، بر هر یکتا پرستی حکم او اجرا شونده و کلام او مورد عمل و امر او نافذ است. هر کس با او مخالفت کند ملعون است، و هر کس تابع او باشد و او را تصدیق کند مورد رحمت الهی است . خداوند او را و هر کس را که از او بشنود و اطاعت کند آمرزیده است.
ای مردم، این آخرین باری است که در چنین اجتماعی بپا می ایستم ، پس بشنوید و اطاعت کنید و در مقابل امر پروردگارتان سر تسلیم فرود آورید ، چرا که خداوند عزوجل صاحب اختیار شما و معبود شماست ، و بعد از خداوند رسولش و پیامبرش که به امر خداوندصاحب اختیار است، و بعد ازآن امامت در نسل من از فرزندان علی است تا روزی که خدا و رسولش را ملاقات کنید.
حلالی نیست مگر آنچه که خدا و رسولش و آنان (امامان) حلال کرده باشند، و حرامی نیست مگر آنچه که خدا و رسولش و آنان (امامان) بر شما حرام کرده باشند. خداوند عزوجل حلال وحرام را به من شناسانده است، و آنچه که پروردگارم از کتابش و حلال و حرامش به من آموخته به او سپرده ام .
ای مردم، نسل هر پیامبری از صلب خود او هستند ولی نسل من از صلب امیرالمومنین علی است.
اشاره به منافقین
ای مردم، شیطان آدم را با حسد از بهشت بیرون کرد . مبادا به علی حسد کنید که اعمالتان نابود شود و قدمهایتان بلرزد.بدانید که با علی دشمنی نمی کند مگرشقی و با علی دوستی نمی کند مگر با تقوی ، و به او ایمان نمی آورد مگر مومن خالص.
ای مردم ، بعد از من امامانی خواهند بود که به آتش دعوت می کنند و روز قیامت کمک نمی شوند. ای مردم، خداوند و من از آنان بیزار هستیم . ای مردم، آنان و یارانشانو تابعینشان و پیروانشان در پایین ترین درجه ی آتش اند و چه بد است جای متکبران.
و به زودی امامت را بعد از من به عنوان پادشاهی وبا ظلم و زور می گیرند . خداوند قاصبین و تعدی کنندگان را لعنت می کند.
ای مردم، من راه مستقیم خداوند هستم که شما را به تابعیت آن امر نموده ، و سپس علی بعد از من، و سپس فرزندانم از نسل او که امامان هدایت اند، به حق هدایت می کنند وبه یاری حق به عدالت رفتار می کنند.
بدانید که دوستان ایشان کسانی اند که ایمان آورده اند و به شک نیافتاده اند . بدانید که دوستان ایشان کسانی اند که با سلامتی و در حال امن وارد بهشت می شوند ، و ملائکه با سلام به ملاقات آنان می آیند و می گویند: “سلام بر شما ، پاکیزه شدید،پس برای همیشه وارد بهشت شوید.”
بدانید که دشمنان ایشان (اهل بیت ) کسانی اند که به شعله های آتش وارد می شوند ، آنان کسانی اند که از جهنم در حالی که می جوشد صدای وحشتناکی می شنوند و شعله کشیدن آن را می بینند،ای مردم ، چقدر فاصله است بین شعله های آتش و بین اجر بزرگ!
اشاره به حضرت مهدی عجل الله فرجه
بدانید که آخرین امامان، مهدی قائم از ماست. اوست غالب بر ادیان ، اوست انتقام گیرنده از ظالمین ، اوست فاتح قله ها و منهدم کننده ی آنها، اوست غالب برهر قبیله ای از اهل شرک و هدایت کننده ی آنان.بدانید که اوست گیرنده ی انتقام هر خونی از اولیاء خدا. اوست یاری دهنده ی دین خدا.
بدانید که اوست استفاده کننده از دریایی عمیق . اوست که هر صاحب فضیلتی را به قدر فضلش و هر صاحب جهالتی رابه قدر جهلش نشانه می دهد. اوست انتخاب شده و اختیار شده ی خداوند. اوست وارث هر علمی و احاطه دارنده به هر فهمی.
بیعت
بدانید که حلال ها و حرام ها بیش از آن است که من همه ی آنها را بشمارم و معرفی کنم و بتوانم در یک مجلس به همه ی حلال ها دستور دهم و از همه ی حرام ها نهی کنم. پس مامورم که از شما بیعت بگیرم و با شما دست بدهم بر اینکه قبول کنید آنچه از طرف خداوند عزوجل درباره ی امیرالمومنین علی و جانشین بعد از او آورده ام که آنان
از نسل اویند، و( آن موضوع) امامتی است که فقط در آنها به پا خواهد بود،
و آخرین ایشان مهدی است تا روزی که خدای مدبر قضا و قدر را ملاقات کند.
بدانید که والاترین امر به معروف آن است که سخن مرا بفهمید و آن را به کسانی که حاضر نیستند برسانید و او را از طرف من به قبولش امر کنید و از مخالفتش نهی نمایید ، چرا که این دستوری از جانب خداوند عزوجل واز نزد من است ، و هیچ امر به معروف و نهی منکری نمی شود مگر با امام معصوم.ای مردم،شما بیش از آن هستید با یک دست و در یک زمان با من دست دهید،پس همگی چنین بگویید:
“ما شنیدیم و اطاعت می کنیم و راضی هستیم و سر تسلیم فرود می آوریم درباره ی آنچه از جانب
پروردگار ما و خودت به ما رساندی. درباره ی امر امامت اماممان علی امیرالمومنین و امامانی که از صلب او به دنیا می آیند. بر این مطلب با قلبهایمان و با جانمان و با زبانمان و با دستانمان با تو بیعت می کنیم. بر این عقیده زنده ایم و با آن می میریم و (روز قیامت)با آن محشور می شویم.تغییر نخواهیم داد و تبدیل نمی کنیم و شک نمی کنیم و انکار نمی نماییم و تردید به دل راه نمی دهیم و از این قول بر نمی گردیم و پیمان را نمی شکنیم.
پس از پایان مراسم، آیه 3 سوره ی مائده نازل شد {الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا} ” امروز دینتان را کامل شد، نعمت را بر شما تمام کردم و به اسلام برای دینتان راضی شدم ”
مراسم بعد از خطبه
بیعت مردان:
با پایان یافتن خطابه، مردم به سوی پیامبر-صلی الله علیه و آله- و امیر المومنین-علیه السلام- هجوم آوردند و با ایشان به عنوان بیعت دست دادند و تبریک و تهنیت گفتند.
پیامبر-صلی الله علیه و آله- دستور دادند تا دو خیمه بر پا شود .در یکی خود جلوس فرمودند و به امیرالمومنین -علیه السلام- دستور دادند تا در خیمه ی دیگر جلوس فرمایند . مردم دسته دسته در خیمه ی امیرالمومنین -علیه السلام- می آمدند و به عنوان امام و خلیفه ی بعد از پیامبرشان با حضرتش بیعت می کردند و با لقب “امیرالمومنین” بر آن حضرت سلام می کردند و این مقام والا را تبریک و تهنیت می گفتند . برنامه ی بیعت و تهنیت تا سه روز ادامه داشت .مسئله ی جالب دراین بیعت آن بود که اولین کسانی که در غدیر با امیرالمومنین-علیه السلام- بیعت نمودند و خود را از دیگران جلو انداختند، همان هایی بودند که زودتر از همه بیعت خود را شکستند و پیمان خود را زیر پا گذاشتند .
آنان عبارت بودند از : ابوبکر، عمر، عثمان، طلحه و زبیر که پس از رحلت پیامبر-صلی الله علیه و آله- یکی پس از دیگری رو در روی امیرالمومنین -علیه السلام- ایستادند.
جالب تر اینکه عمر بعد از بیعت این کلمات را بر زبان می راندند: “افتخار برایت باد،گوارایت باد، ای پسر ابی طالب! خوشا به حالت ای اباالحسن، اکنون مولای من و مولای هر مرد و زن مومنی شده ای”!
بیعت زنان
از طرف دیگر، پیامبر-صلی الله علیه و آله- دستور دادند تا ظرف آبی آورده و پرده ای بر روی آن زدند . امیرالمومنین -علیه السلام- دست خود را در ظرف آب نهاده و زنان در سوی دیگرپرده با قرار دادن دست خود در ظرف آب ، با آن حضرت بیعت کردند.
عمامه ی سحاب
در این مراسم ،پیامبر-صلی الله علیه و آله و سلم- عمامه ی خود را که “سحاب” نام داشت ، به عنوان تاج افتخار بر سر امیرالمومنین -علیه السلام- گذاشتند.
شعر غدیر
در مراسم پرشور غدیر، حسان ابن ثابت از پیامبر-صلی الله علیه و آله و سلم – اجازه خواست تا به مناسبت این واقعه ی عظیم شعری درباره ی امیرالمومنین-علیه السلام- بگوید. حضرت فرمودند: بگو به برکت خداوند.
حسان در جای بلندی قرار گرفت و گفت: ” ای بزرگان قریش، سخن مرا به گواهی و امضای پیامبر-صلی الله علیه و آله و سلم – گوش کنید.” سپس اشعاری را که همان جا سروده بود خواند که به عنوان یک سند تاریخی از غدیر ثبت شد و به یادگار ماند.
معجزه ی غدیر
امضای الهی بر غدیر، معجزه ای بود که پس از اعلام ولایت توسط پیامبر-صلی الله علیه و آله و سلم-به وقوع پیوست .حارث فهری نزد حضرت آمد و معترضانه پرسید : آیا این ولایتکه امروز بیان کردی از جانب خداوند بود؟
پیامبر-صلی الله علیه وآله وسلم- فرمودند: آری از جانب خدا بود.
در اینجا حارث خطاب به خداوند گفت : ” خدایا! اگر آنچه محمد می گوید حق و از جانب توست سنگی از آسمان بر ما بفرست یا عذاب دردناکی بر ما فرود آور! ” همین که سخن حارث تمام شد و به راه افتاد، خداوند سنگی از آسمان بر او فرستاد که از مغزش وارد و از دبرش خارج گردید و همانجا او را هلاک کرد.در همان هنگام آیات اول سوره معارج نازل شد:
” سال سائل به عذاب واقع”
پایان مراسم غدیر
پس از سه روز،مراسم غدیر پایان پذیرفت و آن روزها به عنوان ” ایام الولایه ” در ذهن ها نقش بست . گروهها و قبائل عرب ،که به حدود صد و بیست هزار نفر می رسیدند ،پس از وداع با پیامبر-صلی الله علیه و آله و سلم- و معرفت کامل به جانشین آن حضرت راهی شهر و دیار خود شدند .خبر واقعه غدیر در شهرها منتشر شد و به سرعت شایع گردید و به گوش همگان رسید ، و بدین گونه خداوند حجتش را بر مردم تمام کرد.
کتاب شناسی غدیر
علامه سید عبدالعزیز طباطبایی-قدس السره- در کتاب ” الغدیر التراث الاسلامی” صدو هشتاد و چهار عنوان کتاب که مستقلا در موضوع غدیر تالیف شده معرفی کردند. همچنین آقای محمد انصاری در کتاب ” غدیر در آینه ی کتاب” دویست و شصت و هفت عنوان کتاب مستقل درباره ی غدیر معرفی نمودند که این رقم تا کنون به چهار صد عنوان افزایش یافته است.
کتب مفصلی در زمینه ی بحث های رجالی و تاریخی مربوط به سند و متن و محتوای حدیث غدیر تالیف شده ، که از بهترین نمونه های آن کتاب “الغدیر”تالیف علامه ی بزرگ شیخ عبد الحسین امینی-قدس السره- است.در کتاب شریف الغدیر، اسامی تمام راویان غدیر از شیعه و اهل سنت ،تمامی کتبی که این واقعه را نقل نموده اندو مدارک آن ، موجود می باشد.
مدارک و اسناد خطبه ی غدیر
متن مفصل و کامل خطبه ی غدیر در 9 کتاب از مدارک معتبر شیعه –که هم اکنون در دسترس است و چاپ شده- با اسناد متصل نقل شده است . روایات این کتابها به سه طریق منتهی می شود:
اول به روایت امام محمد باقر-علیه السلام- است که با اسناد معتبر در چهار کتاب “روضه الواعضین” ج1 /ص89 ، “احتجاج” ج1 / ص66 ، “الیقین” ص/343 باب127 ،و “نزههالکرام” ج1 /ص186 نقل شده است.
طریق دوم به روایت زید ابن ارقم است که با اسناد متصل درچهار کتاب”العدد القویه”ص169 ، “التحصین” ص578/ باب29 /از قسم 2 ، “الصراط المستقیم” ج1/ص301 ، “نهج الایمان” ص92 نقل شده است.
روایت سوم به طریق “حذیفه ابن یمان” است که با اسناد متصل در کتاب “الاقبال” ص454 و456 نقل شده است.
وظیفه ما
حضرت رسول خدا در پایان خطبه ی غدیر فرمودند { فَلیَبلُغِ الحاضِر الغائِب وَالوالدُ الوَلَد الی یَومِ القیامَه} ” پس این موضوع را حاضران به غائبان و والدین به فرزندان تا روز قیامت برسانند” این تکلیفی است که پیامبر برای ما مشخص کردند،خیلی ها بودند که این موضوع را به من
سپردند و من به شما می سپارم و شما….