خطابه ی غدیر در کتب بسیاری از شیعه و اهل تسنن آمده است، این خطابه در نزد مورخان، مفسران و محدثان اسلامی دارای جایگاه ویژه ای است. توجه داشته باشید که تاریخ ها همه هجری قمری است.
مورخانی که واقعه غدیر را در کتاب های خود آورده اند:
نام: وفات: در کتاب:
حافظ (1) بلاذُری 297 (2) اَنساب الأشراف
حافظ طبری 310 الولایه فی طُرُق حدیث الغدیر
حافظ ابنزولاق مصری 387 تاریخ ابنزولاق
حافظ خطیب بغدادی 463 تاریخ بغداد
حافظ ابنعبدالبرّقُرطُبی 463 استیعاب
ابوالفتح شهرستانی 548 مِلَل و نِحَل
حافظ ابنعساکر دمشقی 571 تاریخ کبیر
یاقوت حَمَوی 626 مُعجم الأدباء و معجمالبُلدان
حافظ ابوالحسن، ابن اثیر 630 اُسدُالغابه
ابنخَلَّکان 681 وَفَیاتُ الاعیان
ابنالوردی شافعی 749 تتمّه المختصر
حافظ ابنکثیر شامی 774 البدایه و النهایه
ابن خَلدون اشبیلی 808 مقدّمه تاریخ
حافظ ابنحَجَر عسقلانی 852 الاصابه و تهذیبّالتّهذیب
نور الدّین سَمهودی 911 جواهرالعِقدَین
ابوالعبّاس قرمانیدمشقی 1019 اخبارالدُّوَل
نورالدّین حلبی 1044 السیرهُ الحلبیّه
ابوالعرفانصَبّانشافعی مصری 1206 اَسعافُ الرّاغبین
زینی دحلان مکّی 1304 الفتوحاتُ الاسلامیّه
شیخ یوسف نبهانی معاصر الشّرف المُؤَبّد
( در اصطلاح علم حدیث و رجال،”حافظ” به دانشمندی گویند که صد هزار حدیث، با سند، از حفظ بداند.)
مفسران، عقایدشناسان و سایر دانشمندان که واقعه غدیر را در کتاب های خود آورده اند:
نام: وفات: در کتاب:
قاضی ابوبکرباقلانی 403 التّمهید
ابواسحاق ثعلبی 427یا437 الکشف والبیان(تفسیر)
ابوالحسن واحدی 468 اسبابُ النّزول
ابن سَعدون قرطبی 567 تفسیر کبیر قرطبی
فخررازی 606 مفاتیح الغیب – تفسیر
قاضی بیضاوی 685 طوالع الانوار
سعیدالدّین فرغانی ح700 شرح قصیده تائیه ابن فارض
قاضی عبدالرّحمن ایجی 756 مواقف
سعدالدّین تفتازانی 792یا 793 شرح المقاصد
قاضی نجم الدّین ابن عَجلون 876 بدیع المعانی
علاء الدّین قوشچی 879 شرح تجریدِ خواجه نصیر طوسی
شربینی قاهری 977 السّراج المنیر(تفسیر)
عبدالحقّ دهلوی 1052 لَمَعات
حامد عمادی دمشقی 1171 الصّلاه الفاخره
عبدالعزیز دهلوی 1176 ازاله الخفاء
قاضی محمّد شوکانی 1250 فتح القدیر(تفسیر)
مولوی محمّد سالم دهلوی سده13 اصول الایمان
شیخ محمّد عبده مصری 1323 المنار – (تفسیر)
اَلوسی بغدادی 1324 نثرالّلالی
استاد احمد زکی مصری 1353 تعلیقات اغانی
استاد احمد نسیم مصری 1356 تعلیقات دیوان مهیار
دکتر احمد فرید رفاعی 1376 تعلیقات معجم الاُدباء
استاد رافعی مصری معاصر شرح هاشمیّات کمیت
استاد محمّد شاکر نابلسی معاصر شرح هاشمیّات کمیت
استاد عبدالفتاّح عبد المقصود 1414 تقریظ(الغدیر)
دکتر صفا خلوصی معاصر تقریظ(الغدیر)
محدثانی که واقعه غدیر را در کتاب های خود آورده اند
نام: وفات: در کتاب:
محمّدبنمسلم زُهری 124 اُسدُالغابه ابناثیر
حافظ ابوهِشام ضَبّی 133 مسند احمد حَنبل
یحییبنسعید تیمی 145 زَینُالفتی، حافظ عاصمی
حافظ عبدالملک عَزَمی 145 مُسنَدِ احمد حَنبل
حافظ ابوعُروه اَزدی 154یا153 البدایه و النهایه، ابن کثیر
حافظ شعبهبن حَجّاجواسطی 160 البدایه و النهایه، ابن کثیر
حافظ ابویوسف سبیعی 162 کفایهالطّالب
حافظ ابوسَلمه بصری 167 مُسنَد احمد حنبَل
حافظ ابوعبد الرّحمن مصری 174 البدایه و النهایه
حافظ ابوهِشام خارفی 199 مُسنَدِ احمد حَنبل
حافظ ابواحمد زُبیری 203 مُسنَدِ احمد حَنبل
حافظ ابوزکریّای قرشی 203 البدایه و النهایه
محمّدبنادریس شافعی 204 النهایه، ابن اثیر
حافظ ابوعمروفزاری 206 مسند احمد حَنبل
حافظ عبدالرّزّاق صنعانی 211 البدایه و النهایه
حافظ ابومحمّد انماطی 217 الکشف و البیان، ثعلبی
احمد حَنبل شیبانی 241 مسند و مناقب
حافظ بخاری(صاحب صحیح) 256 تاریخ بخاری ج1 بخش1 ص375
حافظ ابن ماجه قزوینی 273 سُنَن ابن ماجه(ازصِحاحِ ششگانه)
حافظ تِرمِذی(صاحب صحیح) 279 صحیح(ازصِحاحِ ششگانه)
حافظ نسایی 303 خصایص و سُنِن(ازصِحاحِ ششگانه)
حافظ ابویعلی موصلی 307 المسندالکبیر
حافظ ابوالقاسم بَغَوی 317 مُعجَمُ الحدیث
ابوبِشر دولابی 320 الکنی و الاسماء
حافظ ابوجعفر طَحافی 321 مشکلُ الاَثار
حافظ ابوجعفر طبَرانی 360 المعجمُ الکبیر
حافظ ابنبَطّه عُکبَری 387 الإبانه
حافظ ابوبکر احمد فارسی 407یا411 ما نَزَلَ مِنَ القرآنِ فی امیرالمؤمنین
حافظ ابوبکر بیهقی 458 سُنَنُ الکبری
ابن مُغازلی شافعی 483 مناقب
حافظ ابوسعد سَمعانی 562یا563 فضایل الصّحابه(صاحب کتاب الأنساب)
حافظ ضیاء الدّین مقدسی 643 الفصولُ المختاره
حافظ گنجی شافعی 658 کفایه الطُالب
حافظ نَوَوی شافعی 676 ریاضُ الصّالحین و تهذیبُ الأسماء واللّغات
حافظ مُحِبُّ الدّین طبَری 694 الرّیاض النّضِرَه و ذخایرُ العُقبی
شیخ الإسلام حَمُّئی 722 فرائدُالسِّمطَین
حافظ ابو الحجّاج شافعی 742 تحفه الأشراف
حافظ جمال الدّین زَرَندی، ح 750 نظم دُرَرالسّمطین
ابن شهاب همدانی 786 مودّه القُربی
حافظ ابوالحسن هَیثَمی 807 مجمعُ الزّوائدومنبع الفوائد
ابوعبدالله وَشتانی مالکی 827یا 828 شرح صحیح مسلم
قاضی بدرالدّین عینی حنفی 855 عمدهُ القاری شرح صحیح بخاری
ابوعبدالله سَنوسی 895 شرح صحیح مسلم
حافظ ابوالعبّاس قَسطلانی 926 المَواهبُ اللُدُنّیّه
متّقی هندی 975 کَنزُ العُمّال
جمال الدّین شیرازی 1000 الاربعین فی مناقب امیرالمؤمنین
قاری هروی 1014 المِرقاه
زین الدّین مَناوی 1031 فیض القدیر
شهابُ الدّین خَفاجی حنفی 1069 نسیم الرّیاض
برهان الدّین مصری 1106 فتوحات وَهبِیّه
ابن حمزه حَرّانی 1120 البیانُ والتّعریف
ابو عبد الله زَرقانی مصری 1122 شرح مواهب
شیخ محمّد بیروتی شافعی 1276 اَسنَی المطالب
حافظ ناصرُالسّنّه شهابُ الدّین معاصر تشنیفُ الاذان
معرفی کتاب درباره سند حدیث غدیر
کتب مفصلی در زمینه بحث های رجالی و تاریخی مربوط به سند حدیث غدیر تالیف شده است که بهترین نمونه آن کتاب «الغدبر» تالیف علامه بزرگ شیخ عبدالحسین امینی نجفی رضوان الله علیه است.
در این کتاب ها ، اسماء راویان حدیث غدیر جمع آوری شده و از نظر رجالی درباره موثق بودن راویان بحث شده و تاریخچه مفصلی از اسناد و راویان حدیث غدیر تدوین شده و جنبه های اعجاب انگیز آن در زمینه های اسناد و رجال تبیین گردیده است. ذیلا به دو نمونه اشاره می شود:
ابوالمعالی جوینی می گوید: در بغداد در دست صحافی یک جلد کتاب دیدم که بر جلد آن چنین نوشته شده بود: « جلد بیست و هشتم از اسناد حدیث «من کنت مولاه فعلی مولاه» از این جلد مجلد بیست و نهم خواهد بود»
ابن کثیر می گوید: «کتابی در جلد ضخیم دیدم که طبری در آن ، احادیث غدیر خم را جمع آوری کرده بود.»
اگرچه کتاب برای معرفی در این زمینه بسیار زیاد است ولی در اینجا چند کتاب به عنوان راهنمایی و برای آگاهی از مباحث مربوط به سند حدیث غدیر معرفی می شود:
الطرائف، سید بن طاووس :ص33
کشف المهم فی طریق خبر غدیر خم ، سید هاشم بحرانی
بحارالانوار، علامه مجلسی : ج 37 ص 181 و 182
عوالم المعلوم، شیخ عبدالله بحرانی : ج 15/3 ص 307 تا 327
عبقات الانوار ، میرحامد حسین هندی ، جلد غدیر
الغدیر ، علامه امینی: ج1 ص12 تا 151 و 294 تا 322
خلاصه عبقات الانوار، علامه محقق سید علی حسینی میلانی دامت افاضاته، جلد غدیر