برای شهادت حضرت زهرا، از واژه هایی مانند وفات هم استفاده می شود، فرق شهادت و وفات چیست؟ در مطلب وفات یا شهادت، به بررسی کامل موضوع پرداخته ایم.
حقیقت اول درباره وفات یا شهادت:
معنای قرآنی-لغوی واژه وفات اعم از شهادت است.
شاهد یک
– معنای لغوی «وفات»، «هر نوع مرگی» را پوشش میدهد و در نتیجه، برای اشاره به «مرگ یک شهید» نیز میتوان از کلمه «وفات» بهره بُرد.
ر.ک: لسان العرب، ج 3، ص 960، مکتبه لبنان.
شاهد دو
– در کاربرد قرآنی آن نیز آمده است:
اللهُ یتَوَفّی الْاَنْفُسَ حِینَ مَوْتِها… (زمر:42)
در این آیه قرآن، برای تمام اقسام مرگ واژه «توفی» و «وفات» را آورده است و هیچگونه تعارض و تضادّی میان معنای کلمات «وفات» و «شهادت» برقرار نمیباشد.
لذا اگر در جایی واژه «وفات»برای از دنیا رفتن شخصی به کار برده شد، منافاتی با شهادت وی ندارد.
حقیقت دوم درباره وفات یا شهادت:
واژه «وفات» برای مصادیق قطعی شهادت توسط علما و قدما و … به کار رفته است. ( شواهد زیر مشتی از خروار شواهد است)
دلیل 1)
به کارگیری لغت «وفات» در کتب زیر ، که به معنای «انکار شهادت» نمی تواند باشد. زیرا نویسندههای این کتابها در متن کتابهایشان به شهادت افرادی که درباره آنها واژه وفات را به کار برده اند، به صراحت اقرار کردهاند.
شاهد یک
– کاربرد واژه «وفات»درباره امام حسن علیه السلام در:
کتاب «روضه الواعظین» چاپ: منشورات ابن فتّال نیشابوری (متوفّای 508) و اقرار به شهادت امام حسن علیه السلام با سم در صفحه 167 از این کتاب.
شاهد دو
– کاربرد واژه وفات درباره حضرات معصومینی نظیر، حضرت زین العابدین علیه السلام، امام محمد باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام در:
کتاب «منتهی الآمال» چاپ: انتشارات هجرت. تألیف مرحوم حاج شیخ عبّاس قمی (متوفّای 1359) و ذکر شهادت ایشان در صفحه 92، 226 و 289 همین کتاب.
شاهد سه
– کاربرد واژه وفات در سایر منابع متقدّم و متأخّر
نظیر کتاب «وَفاهُ الصدِّیقه علیهاالسّلام» تألیف: علّامه سید عبدالرزّاق مُقَرَّم (متوفّای 1391). در صفحه 113 ، ذیل عنوان «یوْم الْوَفاهِ» [:«روز رحلت»] میخوانیم: قَدْ قَضَتْ نَحْبَها شَهِیدَهً صابِرَهً مَظْلُومَه… آن بانو در حالی که شهید، بردبار و ستمدیده بود؛ جان باخت… در صفحه 120 ، ذیل عنوان «تاریخُ الشَهادَهِ» [:«تاریخ شهادت»] میخوانیم: اُخْتُلِفَ فِی وَفاهِ الصِدِّیقَهِ عَلی أقْوالٍ… در [تعیین زمانِ ] وفات حضرت صدّیقه علیهاالسّلام اقوال مختلفی هست…
دلیل 2)
شواهد دیگری که ثابت میکند استعمال واژه «وفات»به جای «شهادت» متداول بوده و به معنای انکار شهادت نمیدهد.
شاهد یک
– هرچند که محدّث قمی در کتاب «منتهی الآمال»، عبارت «وفات حضرت فاطمه زهراعلیهاالسّلام» را به کار برده است، ولی در کتاب دیگرش به نام «بیت الأحزان» چاپ: حسینیه عماد زاده. (صفحه 3) در وصف آن بانو مینویسد:
الشَهِیدَهُ الْمَظْلُومَهُ الْمَـقْهُورَه…
شاهد دو
– در رابطه با امام حسین علیهالسلام، جناب إبن قولویه در کامل الزیارات (که از صحیحترین کتابها در نزد شیعه است) صراحت دارد که پیامبر اکرم صلیاللهعلیهواله میفرماید: إن أمتی ستقتله، فمن زاره بعد وفاته، کتب الله له حَجّه من حِجَجی. هر کس حسین را بعد از وفاتش زیارت کند ، … .
کامل الزیارات لإبن قولویه، ص144
شاهد سه
– از علماء شیعه، مرحوم إربلی در کتاب کشف الغمه، جلد 2، صفحه 250 برای شهادت امیر مومنان علیه السلام تعبیر وفاه را آورده درحالیکه بدیهی است که این عالم شیعی منکر شهادت ایشان نبوده است.
شاهد چهار- همچنین در رابطه با حضرت حمزه سید الشهداء علیهالسلام و جناب جعفر طیار، شیعه، سنی، یهودی، مسیحی و خوارج، معتقدند که شهید شده اند؛ اما در منابع اهل سنّت و نیز برای یاد کردن از دو شهید بزرگوار صدر اسلام، یعنی جناب حمزه عاصمی شافعی (م 1111هجری): سمط النجوم العوالی، ج1، ص 426، دارالکتب العلمیه.و جناب جعفر طیارابن ابی شیبه (م 235 هجری): المصنِّنف، ج3، ص 62 و ج 7، ص 414، مکتبه الرشد .واژه وفات استعمال شده است.
حقیقت سوم درباره وفات یا شهادت:
درباره حضرت زهرا سلام الله علیها واژه «مقتوله» در منابع فریقین به کار رفته است.
شاهد یک
– عالم بزرگ سنى شافعی جوینی – استاد جمعى از علماى اهل سنت، که یکى از شاگردانش – ذهبى است، از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل مىکند که فرمودند:
«چون به دخترم فاطمه مىنگرم به یاد مىآورم آنچه را که بعد از من بر سر او خواهد آمد و حال آنکه در خانهاش ذلّت وارد گردیده، از وى هتک حرمت شده، حقش غضب، و ارثش منع شده، پهلویش شکسته و جنینش سقط گردیده و او فریاد برمىآورد «یا محمداه»…. پس او اولین کسى از اهل بیتم مىباشد که به من ملحق مىگردد، پس بر من وارد مىشود، محزون، مکروب، مغموم، مقتول…».
«..وانّی لمّا رأیتها ذکرت ما یصنع بعدی، کانّی بها وقد دخل الذّل بیتها وانتهکت حرمتها وغصبت حقّها ومنعت ارثها وکسرت جنبها واسقطت جنینها وهی تنادى: یإ؛ محمداه…فتکون اوّل من یلحقنی من أهل بیتی فتقدم علیَّ محزونه مکروبه مغمومه مغصوبه مقتوله.» فرائد السمطین، ج ۲، ص۳۴، ۳۵ طبع بیروت.
شاهد دو
– ابن شهر آشوب در صفحه 357 از جلد سوم کتابش، از حضرت زهرا علیهاالسّلام با وصفِ «المظلومه الشهیده» یاد کرده است.
حقیقت چهارم درباره وفات یا شهادت:
درباره حضرت زهرا سلام الله علیها واژه «شهیده» توسط بسیاری از علمای اهل سنت به کار رفته است.
شاهد یک
– کراچکی (متوفّای ۴۴۹) در کتاب «کنز الفوائد» (صفحه ۶۳ ، چاپ دیگر: جلد ۱ ، صفحه ۱۵۰) نقل میکند:
[عَنْ مَوْلانا الصادِقِ علیهالسّلام: قالَ جَدِّی رَسُولُ اللهِصلّیاللهعلیهوآله:]مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ یظْلِمُ بَعْدِی فاطِمَهَ ابْنَتِی وَ یغْصِبُها حَـقَّها وَ یقْتُلُها.
[از مولای ما، امام صادق علیهالسّلام: جدّم رسول خداصلّیاللهعلیهوآله فرمود:] ملعون است، ملعون؛ کسی که بعد از من به فاطمه دخترم ستم روا میدارد و حقّش را غصب میکند و او را به قتل میرساند.
شاهد دو
– ابن شهر آشوب در صفحه ۳۵۷ از جلد سوم کتابش، از حضرت زهرا علیهاالسّلام با وصفِ «المظلومه الشهیده» یاد کرده است.
حقیقت پنجم درباره وفات یا شهادت :
واژه «شهیده» درباره حضرت زهرا سلام الله علیها، توسط بسیاری از علمای شیعه به کار رفته است.
شاهد یک
– شیخ مفیده (ره) (از استوانههای علمی شیعه و از مفاخر شیعه در طول تاریخ است و متوفای ۴۱۳ هجری) در کتاب فقهی المقنعه، واژه شهیده را درباره حضرت فاطمه زهراء سلاماللهعلیها به کار برده است. المقنعه للشیخ المفید، ص۴۵۹
شاهد دو
– مرحوم کلینی (ره)، در روایت صحیح السند، بلکه در صحیحه أعلائی نقل میکند از امام کاظم علیهالسلام که فرمود:
إن فاطمه علیهاالسلام صدیقه شهیده.
الکافی للشیخ الکلینی، ج۱، ص۴۵۸ امام کاظم علیهالسلام، مُستشهد سال ۱۷۹ هجری است و در سال ۱۴۸ هجری هم به امامت رسیده است. یعنی مربوط به قرن ۲ هجری است و واژه شهادت را به کار برده است.
شاهد سه
– ثقه الاسلام کلینی (متوفّای ۳۲۹) در کتاب «اصول کافی» (جلد ۱ ، صفحه ۴۵۸) نقل میکند:
[عَنْ عَلِی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أخِیهِ أبِی الْحَسَنِ علیهالسّلام: قالَ:]إنَّ فاطِمَهَ صِدِّیقَهٌ شَهِیدَه. [از علی بن جعفر از برادرش ابوالحسن (امام کاظم علیهالسّلام ) که فرمود:]همانا فاطمه، صدّیقه ای شهیده است.
شاهد چهار
– شیخ صدوق (متوفّای ۳۸۱) در کتاب «أمالی» (صفحه ۱۰۰ ، چاپ: بیروت)
شاهد پنجم
– جوینی شافعی (متوفّای ۷۲۲) در کتاب «فرائد السمطین» (جلد ۲، صفحه ۳۵ ، چاپ: محمودی) نقل می کند:
[عَنْ النَبِیِّ صلّیاللهعلیهوآله: قالَ:] فَتَقْدَمُ عَلَی مَحْزُونَهً مَکْرُوبَهً مَغْمُومَهً مَغْصُوبَهً مَـقْـتُولَه…
[از رسول خداصلّیاللهعلیهوآله که فرمود:] پس [فاطمه علیهاالسّلام ] بر من با حالتی محزون، رنجدیده، غمگین و در حالی که حقّش به تاراج رفته و به قتل رسیده است، وارد میگردد…
@haghayeghe_nagofte