حضرت امام محمد باقر علیه السلام در اوّل ماه رجب سال پنجاه و هفت هجری در شهر مدینه چشم به جهان گشود.
پدر بزرگوارش حضرت زین العابدین امام سجاد علیه السلام و مادر گرامی اش فاطمه - دختر امام حسن مجتبی علیه السلام می باشد. روزی جابر بن عبدالله انصاری - صحابی معروف پیامبر صل الله- به محضر امام سجاد علیه السلام آمد، جمعی در کنار آن حضرت نشسته بودند حضرت باقر علیه السلام نیز که کودک بود حضور داشت آنگاه جابر در میان آن جمع متوجه حضرت باقر علیه السلام شد و عرض کرد: «همانا پیامبر صل الله به من خبر داد که من مردی از خاندان او را که نامش محمد پسر علی بن الحسين علیه السلام و کنیه اش ابو جعفر است دیدار میکنم آنگاه به من فرمود: «سلام به او برسان در این وقت جابر به آن حضرت ابلاغ سلام کرد و از آنجا رفت سپس امام سجاد علیه السلام به فرزندش حضرت باقر علیه السلام فرمود: «پسر جانم! این خبر جابر بیانگر خصوصیت و امتیازی است که پیامبر صل الله در میان خاندانش، تنها به تو عطا کرده است این مقام بر تو گوارا باد ولی این ماجرا را به برادرانت نگو تا مبادا درباره تو مکر کنند، چنان که برادران يوسف علیه السلام به یوسف مکر کردند.
تأسيس حوزه عليه
امام محمد باقر علیه السلام اگر چه بر اثر سلطه طاغوت ها از نظر سیاسی منزوی بود اما لحظه ای در وظایف امامت غفلت نمی کرد و همواره در راه ترویج فرهنگ و نشدن اسلامی نهایت سعی و توان خویش را بکار می برد.
آن حضرت با تشکیل حوزه علمیه و تربیت شاگردانی برجسته فقه آل محمد صل الله و خط فکری تشیع را آشکار ساخت. از این رو امام باقر علیه السلام موسس و بنیانگذار حوزه علمیه شیعه، و نهضت فرهنگی تشیع می باشد.
حضرت باقر علیه السلام شاگردانی چون محمد بن مسلم، زواره بن اعین ،ابو بصیر و برید بن معاویه را تربیت نمود. مردانی که امام صادق علیه السلام در وصف آنان فرمود: «این چهار نفره مکتب و احادیث پدرم را زنده کردند». از این حوزه، شاگردان برجسته دیگری برخاستند، مانند: جابر بن یزید جعفی، ابان بن تغلب، کیان سجستانی حمرا بن اعین، سدیر صیرفی ابو صباح کنانی عبدالله بن ابي يعفور و ..... که هر کدام محدثی بزرگ و مجتهدی عالی مقام بودند و در تبلیغ و ترویج معارف اسلامی نقش بسزایی داشتند.
