توحید دبستان

یکی از مهمترین مباحث اعتقادی و کلام بحث خداشناسی است که زیربنای همه معارف است.

در این درس با اهمیت و جایگاه بحث خداشناسی آشنا میشویم تا دریچه ای باشد به سوی بحث توحید.

خداجویی و خدا پرستی گمشده ی همیشه ی بشر در طول تاریخ بوده است. انبیاء و اولیای الاهی به خصوص چهارده معصوم علیهم السلام با تلاششان در ترسیم توحید ناب که مهم ترین بخش خداشناسی است انسانها را به حقیقت توحید رهنمون شدند. فهم خداشناسی و توحید صحیح در آیات و روایات از اهمیت زیادی برخوردار است که جا دارد پس از آگاهی به دانش کلام و فواید این دانش و قبل از ورود در مباحث خداشناسی با ضرورت آن آشنایی پید کنیم . اهمیت خداشناسی را میتوان در فرازهای زیر مورد مطالعه قرار داد.

نقطه آغازین دین و نخستين واجب اعتقادی

در برخی روایات شناخت خدا به عنوان نقطه آغازین دین معرفی شده است:

«أَوَّلُ الدِّينِ مَعْرِفَتُه».

ابتدای دین شناخت و معرفت خداوند است.

اصولاً، هر آیین آسمانی، بدون خداشناسی بی معناست؛ زیرا خداشناسی اساس و پایه سایر ارکان دین است. دین بدون خداشناسی قوام و شاکله ی خود را از دست خواهد داد. یک عرب بادیه نشین به خدمت پیامبر اکرم صل الله رسید و از آن حضرت درخواست کرد که از غرایب و شگفتی های دانش به او بیاموزد. رسول اکرم صل الله  فرمود:

درباره ی اساس دانش چه کرده ای که از شگفتی های آن می پرسی؟

 مرد عرب عرض کرد : یا رسول الله، پایه و بنیاد دانش چیست؟ پیامبر پاسخ داد:

شناخت خدا آن گونه که شایسته اوست.

با دقت در این روایت به دو نکته قابل توجه می توان دست یافت :

نکته ی اول

این که سیر مطالعات انسان از کجا باید آغاز شود؟ پاسخ پیامبر اکرم صل الله به این سؤال این است که دانش پژوهی که می خواهد درباره حقایق هستی به مطالعه بپردازد،باید از خداشناسی آغاز کند.

نکته ی دوم

این که علم خداشناسی نسبت به سایر علوم همانند سر نسبت به بدن است.

در کلامی از امام علی علیه السلام نیز شناخت خداوند سبحان برترین شناخت ها معرفی شده است.

برای درک بهتر این روایات لازم است توجه داشته باشیم معیار ارزش شناخت های انسان نقش آن شناخت در رشد و تکامل انسان است. البته کمال انسانی دارای مراتب و درجاتی است ولی غایت کمال هر انسانی رسیدن به درجه ای از قرب الی الله است و نیل به چنین مطلوبی بدون شناخت خداوند امکان پذیر نمی باشد. با این توضیح شناخت خداوند برترین شناخت هاست.

در روایات، خداشناسی نه تنها به عنوان یک امر مطلوب و محبوب بلکه به عنوان واجبی بر گردن بندگان معرفی شده است. از امام رضا علیه السلام  نقل شده است:

اولین چیزی که خداوند بر بندگان و مخلوقاتش واجب کرد، شناخت یکتایی و وحدانیت اوست. خداوند فرمود: یعنی نشناختند خدا را آن گونه که باید بشناسند.